...ani czytać czegokolwiek...

Niech będzie przeklęty przez usta Siedmiu Aniołów, którzy przewodzą przez siedem dni tygodnia,
i przez usta tych aniołów, które po nich następują i walczą pod ich sztandarem.
Niech będzie przeklęty przez Czterech Aniołów, którzy przewodzą przez cztery pory roku,
i przez usta wszystkich tych aniołów, które po nich następują i walczą pod ich sztandarem…
Niech Bóg nigdy nie wybaczy mu jego grzechów.
Niech gniew i oburzenie Pana ogarnie go i płonie na jego głowie.
Niech wszelkie przekleństwa Księgi Praw spadną na niego.
I zapowiadamy Wam, że nikt nie może porozumiewać się z nim ani słowem, ani pismem,
ani okazywać mu jakichkolwiek względów, ani przebywać z nim pod jednym dachem,
ani zbliżyć się doń na mniej niż cztery łokcie, ani czytać czegokolwiek, co on napisał.

Fragment ekskomuniki wg Richard H. Popkin, Avrum Stroll, Filozofia, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1994.

czwartek, 28 września 2017

Skrzydła w tramwaju

Widzę, w jaki sposób obcujesz ze sobą, jak mizdrzysz się do siebie i zabiegasz o swoje względy…Ohydne to i upokarzające!
I te skrzydła, które każdego wieczoru wyciągasz z szafy i przypinasz do pleców idąc do łóżka.
Tak, w świecie onirycznym łatwo być Ikarem – z każdej przestrzeni opada się ostatecznie na poduszki.
Daj piórom wiew poranka, wyjdź w skrzydłach na balkon albo na ulicę, idź w nich po zakupy, albo wnieś je do tramwaju, pokaż ludziom, że je masz, że są w piórach niekompletne i wystrzępione, bo kiedyś wszak latałeś, nie wstydząc się tego, że są nierówno skrojone i dlatego wciąż zataczasz nieporadne kręgi nad parkiem, a w locie zawadzasz o drzewa i o latarnie.
Zatrzepocz nagle skrzydłami w tłumie, spróbuj wzbić się na pobliski balkon lub na dach najbliższej kamienicy.
Przypomnij gapiom – bo może już zapomnieli – i sobie samemu przypomnij, jak raz udało ci się wzbić ponad wieżę Kościoła Garnizonowego i ile przy tym na dole było zamieszania.

Obudź w sobie dystans do siebie jako nielota, pobudź obcość i nieufność.
Przywołaj w sobie ptaka i naucz go latać.
Wyhoduj w sobie wilka i schwyć go niekiedy za pysk.
Nie unikaj pogryzienia.
Zaufaj impulsom.


wtorek, 26 września 2017

Wahadło

Prawda jest jak nazbyt lekkie wahadło, które poddaje się najdrobniejszym wibracjom przestrzeni, odchylając się w każdą możliwą stronę — wahadło niezdolne do zatrzymania się, do wyznaczenia jednego stałego punktu pod sobą. Każde oddziaływanie na jego ruch, może być uchwycone jako autonomiczne wydarzenie, mogące być poddane osobnej interpretacji, za pomocą przypisanego mu wahadła.

poniedziałek, 25 września 2017

Tomasz Stawiszyński w rozmowie z Bohdanem Chwedeńczukiem

Bohdan Chwedeńczuk
To jaki wobec tego gest wykonuje Kołakowski w swojej książce – mówiąc tam między innymi, w duchu zresztą swoich gdzie indziej wyrażanych przekonań, że Jezus jest wielkim mitem europejskiej kultury, że jest w tym sensie ważny i żywy, a wreszcie, że niejako naszym obowiązkiem jest się wobec Jezusa i jego przesłania tak czy inaczej gruntownie określić? To, pana zdaniem, zabieg tyleż niepotrzebny i bezpłodny filozoficznie, ile efektowny, bo jakoś przecież przemawiający do obrazów i emocji, które faktycznie w wielu mieszkańcach tej kultury ciągle pracują?

Tomasz Stawiszyński 
Nie sprowadzi mnie pan na manowce, nie uznam tego za gest, choć muszę się opierać pokusie. Mam przed sobą tekst autora wypowiadającego bez dania racji głęboko religijne twierdzenia i dramatycznie wzywającego nas wszystkich, byśmy się opamiętali, bo zginiemy. Opamiętanie natomiast może mieć tylko jedną postać, na jednej tylko drodze może się dokonać: przez „dostęp do Jezusa – człowieka lub Boga – zawsze osoby”.
Rozważmy więc obie ewentualności, które zdaje się dopuszczać Kołakowski. Mówię „zdaje się”, bo trudno oprzeć się wrażeniu, że ma Jezusa za Boga, i wtedy dopiero rzecz nabiera powagi. Jeśli Jezus jest człowiekiem, mam prawo słuchać go lub nie słuchać, jak każdego człowieka, a jego opowieści religijne o zbawieniu, grzechu, Bogu i Królestwie, o tym, że „wszystkie wartości doczesne są względne i drugorzędne”, mogę bez popadania w absurd między bajki włożyć. Ba, mogę w ogóle tym językiem się nie posługiwać.
Jeśli zaś jest Bogiem – to stawiam się przed boskie oblicze z wyzwaniem Sokratesa. Stworzyłeś Panie świat wraz z logiką, jak mam więc uporać się z alternatywą, że Twoja moralność jest arbitralna, dowolna, gdy ją polecasz, bo ją lubisz, albo obowiązuje, gdy polecasz ją, bo jest skądinąd dobra; wówczas jednak nie jesteś źródłem, a przekaźnikiem. Ufam Ci jednak Panie, że masz na to sposób. Cóż, kiedy mam kłopot kolejny: dlaczego Wszechmocny i Wszechdobry dopuściłeś do tego, że musimy w panice uciekać się do Ciebie, by pod Twoim opiekuńczym okiem uniknąć zagłady.

Mówiąc zwyczajnie i dobitnie, posłuszeństwo słowom Jezusa jako słowom świętym – a tego domaga się Kołakowski – wymaga wiary w jego boskość.

Wiara rzecz jasna za nic ma logikę i teodyceę, za nic ma rozum, o czym wiedział skądinąd Paweł z Tarsu. Kłopot w tym, że wiara – każda, niezależnie od jej treści, wiara jako stan umysłu – to narzędzie niewydajne, a bywa niebezpieczne jako środek naprawy naszego świata.


➤ Cywilizacja rozumiana jako proces, musi się rozszerzać, nawet wtedy, gdy drąży w głąb człowieka. I musi mieć do tego narzędzia. A więc technologię — w tym technologię myślenia. Cywilizacja nietechnologiczna nie istnieje. W dłuższym, lub krótszym ujęciu czasowym człowiek, grupa etniczna, czy kulturowa, musi tworzyć nowe narzędzia, choćby po to, aby dostosowywać się do zmieniających się, w tym do zmienianych przez siebie, warunków. Musi więc łamać stereotypy i zaprzeczać starym wierzeniom. Z czasem wierzeniom w ogóle. 
Na tym tle każda religia przeistacza się z czasem w zatęchłe bagno, którego wyziewy odmieniają strukturę mózgu, a plastyczność podłoża więzi nogi taplającym się w nim wyznawcom tej, lub innej deistycznej metafizyki.  
Bagienne opary gęstnieją, spróchniałe kikuty drzew i krzaków świecą nie złowieszczo, ale mistycznie, pobliska łąka wydaje się oddalać, staje się nieosiągalna, zamienia się w fatamorganę, ułudę, kłamstwo. 
Sytuacja, im bardziej staje się tragiczna — tym bardziej mistyczna. 
Nie szarpmy się, nie szukajmy wyjścia... Módlmy się, kontemplujmy, cudu oczekujmy... (KS)

Podprowadzacz


Czy się boję? — myślał przez chwilę, jakby naprawdę zastanawiał się nad odpowiedzią. A przecież znał ją od dawna. Brzmiała ona: „Nie wiem”. Bo nie wiedział. Nie wiedział jak odpowiedzieć na pytanie postawione w ten sposób. A przecież wszyscy niemal je tak stawiali. Więc odpowiadał. Niekiedy, że tak, a innym razem, że nie. Zależy, kto pytał. Ale odczuwał trywialność tego pytania i banalność własnych odpowiedzi. Boję się, nie boją się, boję się trochę…To wszystko. A przecież, a przecież… Ale co tu właściwie mają do rzeczy jego osobiste obrachunki ze śmiercią. Jego uczucia, jego lęki i nadzieje… Kapłan — o ile wzywa go wierzący — winien wspomóc umierającego w wyprawie na tamten świat w sposób przede wszystkim, o ile nie jedynie, techniczny. Obrządek spowiedzi, pomazanie… Tak, to podprowadza pod drzwi tylko, no — w miejsce, gdzie te drzwi podobno się znajdują, ale całe wcześniej, jak i całe później, to są rzeczy jedynie jego. Moje. Moje i Boga. Boga i moje. Nasze. Nie, jego, tego Podprowadzacza.

Ani filozofia, ani biologia, ani psychologia, nie jest jego domeną, ale choćby nawet wszystkie te nauki do cna zgłębił — nie odpowiedziałby do końca na żadne z jego pytań. Oparty o ten swój dogmat, o baśniowy, prościutki schemat świata, nachyla się nad oceanem ludzkiej trwogi i na wody, których objąć wyobraźnią swoją nie jest zdolny, na wody te kładzie kadzidlane formułki, niby ciasteczka, niby czapeczki bitej śmietany i żywioły głosem bezbarwnym, obojętnym, wyuczonym kanalizować, uspokajać, wygładzać zamierza. Czy ten facet, tam, na krześle, gotów jest, umie, chce go choćby zrozumieć?
Czy go w ogóle słyszy?

Uśmiechnął się boleśnie do pomyślanego pytania. Nie, ten facet na pewno nie. Wszak go znał. I nagle naszła go ochota unieść się na posłaniu i strzelić tamtego znienacka w mordę. A później splunąć mu w twarz i patrząc, jak obciera ze śliny oczy — umrzeć uspokojonym. Albo nie, może lepiej byłoby włożyć tamtemu palec w oko. Głęboko, aż do mózgu. Niech zawyje, niech się przerazi. Niech ze zdziwienia i z lęku i z bólu zagada po ludzku, niech wrzaśnie, zapłacze, niech twarz szczerą obnaży.

Niestety, nie miał nawet dość siły, aby sięgnąć do szuflady po papierosa.

— Przepraszam, czy ojciec jest pedofilem? Głos Andrzeja był całkiem obcy, ale czuł, że to on powiedział.
Że wreszcie to powiedział.


K. Salak. "Przytul mnie ojcze". Fragment

Urbański o Kancie


(…) Myślę, że Kant się mylił, bo uwierzył w ludzką wolę do wyrzeczeń. Wierzył, że istnieje granica, której człowiek nie przekroczy. Że potrafi się zatrzymać i powstrzymać. To chyba jego najpoważniejsza pomyłka. A my jesteśmy istotami zachłannymi. Anatol France zachwycił mnie kiedyś lapidarną definicją – człowiek to bydlę z muszkietem. Jasne, też. Ale człowiek to przede wszystkim bydlę wszystkożerne. Pragnie przeżuwać wszystko, co go otacza. Do tej pory żarł to, co stworzyła natura. Potem wykonał wielki skok i zaczął pożerać wytwarzane przez siebie przedmioty. Teraz, kiedy pojawiła się taka możliwość, będzie żarł innych ludzi.

Nie widzę żadnej przesłanki, że to się da powstrzymać. Kiedyś wierzyłem w księgi, dziś otaczają mnie ich tysiące i w żadnej z nich nie dostrzegam pocieszenia. W żadnej nie dojrzałem recepty na to, jak ludzkość ma się ograniczać. Jak ma się bronić przed sobą. Nie słuchamy nikogo. Ani historii, ani filozofii, ani mędrców. Wątpię, czy ludzkość rzeczywiście się czegoś uczy.

(…) A może Kant mylił się w samej istocie swej obserwacji – że z autonomii wolności musi rodzić się moralne prawo? Ale cóż mamy zrobić, kiedy wolność jednostek produkuje masową potrzebę pożerania świata?

A Urbański

"Wojna o której nie chcieliśmy wiedzieć".

niedziela, 24 września 2017

Słowo o wspomnieniach


Kołyszą się w nas, kolebią, telepią, albo płyną, szybują, lub też idą w nas przygarbione na przełaj, w poprzek chwil, które zamarły w drodze do jutra. Chwil, które otarły się o nagle wyrosłe im na drodze wspomnienie i zawirowały i zaczęły spóźniać się za ciałem.
Bo biologia idzie w nas nieustannie, wciąż i w jedna stronę, popchnięta palcem Entropii, rozsiewając po drodze spróchniałe komórki naszego ciała, zużyte neurony i osypujące się z nas molekuły. Ubywamy, ale — ubywając wciąż i niestrudzenie — stoimy w tejże chwili we wspomnieniu, bezpieczni, dawni, wcześni, inni. I stoją w nas on i ona, i tamto, i wtedy.
Wspomnienie potwierdza naszą nam tożsamość, ciągłość nas w nas, upewnia, że my tutaj, teraz i w tym otoczeniu, to my tamci, tam i wtedy i że nasze dzisiejsze uczucia są konsekwencją tamtych, ich wynikiem, ich continuum, ich nieuchronnością.
Bo przecież, nawet wspominając, jesteśmy materiałem na następne, na jutrzejsze wspomnienia.
Ale to nie wszystko, bo wspominając to, co wspominamy i jak wspominamy, i dlaczego wspominamy, wpływa na nas, na nasz sposób wspominania nas dzisiejszych, gdy jutro przyjdzie na wspomnienia pora.
Bo wszak wspominamy z jakichś powodów, a nawet przeważnie w jakimś celu. Tak zresztą jak w jakimś celu śnimy, co śnimy. Napięcie pomiędzy ścianami przeżywanych wrażeń organizuje przestrzeń dla tych snów, które właśnie przychodzą.
To nieprzeżyte do końca uczucia i niewypowiedziane słowa, wytwarzają zapotrzebowanie na określone kształty i barwy snów, także snów przeżywanych na jawie — chociażby wspomnień.
Wspomnieniami reagujemy lub odreagowujemy to, co dzieje się w obrębie emocji. Sny i wspomnienia oczekują na dopuszczenie do świadomości, jak widzowie na wejście do sali kinowej. Z tym, że w przypadku wspomnień to, co porusza się przed naszymi zmysłami, wydaje się być świadome.
Granice mogą być jednak płynne, gdy na przykład wspominając, zasypiamy, albo, gdy śniąc budzimy się i nadal smakujemy senne rojenia, dopisując do nich lub uzupełniając w nich te fragmenty  i wątki które były, lub mogłyby być (w naszym mniemaniu) wymienione na lepsze. Gdybyśmy tylko mogli nasze sny reżyserować, gdybyśmy mogli je formować, malować, organizować, katalogować — zapisywać jako pliki medialne na dysku swojego komputera.
Niestety, ale i bardziej jednak chyba na szczęście, emocje nasze, kształtowane głównie poza logiką, nie poddają się analitycznym zabiegom, uchylają się mentalnym półkom i buchalteryjnym podziałom.
A my, poprzez to, co podsuną nam one w snach, wspomnieniach i marzeniach, roimy inność naszego bytu, aby go chronić ku bardziej przewidywalnemu jutru.